อาหารจานเดียวในที่นี้หมายถึง อาหารที่ให้คุณค่าทางอาหารครบ 5 หมู่ของไทย โดยได้พยายามให้อาหารครบ 5 หมู่ในหนึ่งจาน
ประโยชน์ของอาหารจานเดียว
1. ให้สารอาหารครบตามความต้องการของร่างกายของแต่ละบุคคล ซึ่งขึ้นอยู่กับอายุ เพศ ลักษณะการทำงานและสภาวะของร่างกาย
2. ประหยัดเวลา แรงงาน และค่าใช้จ่ายในการประกอบอาหารแต่ละมื้อ โดยรู้จักใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า การใช้อาหารทดแทนและการนำอาหารที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาดัดแปลง ประกอบเป็นอาหารบริโภค โดยให้พอเหมาะกับการบริโภคของแต่ละบุคคลในครอบครัว
3. สร้างอุปนิสัยในการบริโภค เป็นการสร้างพื้นฐานการบริโภคที่ง่าย ประหยัดถูกหลักโภชนาการ โดยเฉพาะเด็กที่อยู่ในวัยก่อนเรียนซึ่งเป็นวัยที่เลือกกินอาหารตามชอบ ทำให้ได้อาหารไม่ครบตามความต้องการของร่างกายและเป็นสาเหตุให้เด็กในวัยนี้เป็นโรคขาดสารอาหารเป็นจำนวนมาก
วัตถุประสงค์ของการส่งเสริมอาหารจานเดียว
1. เพื่อให้ประชาชนรู้จักความหมายและประโยชน์ของ "อาหารจานเดียว"
2. เพื่อให้ประชาชนได้บริโภคอาหารที่มีปริมาณและสารอาหารครบถ้วนตามความต้องการของร่างกาย ซึ่งจะทำให้ร่างกายแข็งแรงและมีสุขภาพดี
3. เพื่อให้ประชาชนรู้จักใช้อาหารพื้นบ้านและการใช้อาหารทดแทนมาประกอบอาหารครบ 5 หมู่ ในจานเดียว
4. เพื่อให้ประชาชนเสริมสร้างอุปนิสัยในการบริโภคที่ง่าย ประหยัด และถูกหลักโภชนาการ
1. ครอบครัวเกษตรกร โดยผ่านทางแม่บ้านเกษตรกร
2. นักเรียนในโครงการเกษตรเพื่ออาหารกลางวัน
3. นักเรียนในโครงการอาหารกลางวันในโรงเรียน
4. ประชาชนในโครงการผลิตอาหารเพื่อโภชนาการ
5. ประชาชนทั่วไป
การนำตำรับอาหารจานเดียวไปเผยแพร่ให้เป็นที่ยอมรับของชาวชนบท ควรใช้วิธีการต่าง ๆ ในการส่งเสริมดังนี้
1. ชี้แจงให้เห็นถึงความสำคัญของการบริโภคอาหารจานเดียวและความหมายของอาหารจานเดียว
2. แนะนำตำรับอาหารจานเดียวที่เหมาะสมกับสภาพท้องถิ่น โดยการสาธิต จัดนิทรรศการและจัดอบรมในระดับต่าง ๆ
3. จัดให้มีการแข่งขันการประกอบอาหารจานเดียว เพื่อเป็นการทดสอบความรู้ ความเข้าใจและให้เกิดความคิดริเริ่มในการคิดหรือดัดแปลงตำรับอาหารใหม่
4. จัดทำเอกสารตำรับอาหารจานเดียว
5. จัดให้มีการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนในท้องถิ่นได้ทราบถึงความสำคัญและการบริโภคอาหารจานเดียว โดยใช้สื่อมวลชนต่าง ๆ เช่น การออกข่าววิทยุ หนังสือพิมพ์ท้องถิ่น ฯลฯ
1. ใช้แบบสอบถามกับกลุ่มบุคคลเป้าหมาย
2. การสังเกตการยอมรับการบริโภคอาหารจานเดียวของกลุ่มเป้าหมาย
อาหารจานเดียวเป็นอาหารที่บริโภคได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ จะแตกต่างกันที่ปริมาณและการจัดอาหาร ดังนั้นก่อนจะประกอบอาหารจานเดียวควรคำนึงถึง
1. อาหารจานเดียวจะต้องมีคุณค่าทางโภชนาการ ประกอบด้วยอาหารหลักครบ 5 หมู่
2. การประกอบอาหารจานเดียวต้องสงวนคุณค่าทางโภชนาการ เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อร่างกายอย่างแท้จริงและปรุงแต่งรส สี กลิ่น โดยใช้สี กลิ่น ตามธรรมชาติของอาหาร ตลอดจนการจัดอาหารให้ได้สัดส่วน น่ารับประทาน เพื่อให้เกิดการยอมรับและเชิญชวนในการบริโภค
3. ลักษณะเนื้อสัมผัส ต้องจัดให้เหมาะสมกับการบริโภคของกลุ่มบุคคลเป้าหมาย เช่น เด็กวัยก่อนเรียน มักไม่ชอบรับประทานเนื้อสัตว์ ผักสด เพราะมีเนื้อสัมผัสแข็ง เคี้ยวยาก รสขม ประกอบกับเด็กวัยนี้ฟันผุ การเคี้ยวอาหารจึงไม่สะดวก ดังนั้นการเตรียมอาหารจึงควรหั่นชิ้นอาหารให้มีขนาดเล็กและควรหุงต้มอาหารให้มีเนื้อนุ่ม เพราะเด็กวัยนี้ฟันกำลังผุ
1. ประหยัดงบประมาณ ค่าใช้จ่าย กำลังคนหรือแรงงาน งานและประหยัดระยะเวลา โดยมีขั้นตอนและการประกอบอาหารไม่ยุ่งยาก วิธีการประกอบอาหารทำได้ง่าย สะดวก รวดเร็ว ใช้อุปกรณ์น้อยทั้งในการเตรียม การเสิร์ฟ ประหยัดน้ำในการล้างอุปกรณ์
2. การประกอบอาหารจานเดียวควรใช้วัตถุดิบที่มีมากและหาง่าย ซึ่งทำได้โดยการใช้อาหารที่มีตามฤดูกาลหรืออาหารที่มีในท้องถิ่น เช่น การใช้ถั่วเมล็ดแห้งแทนเนื้อสัตว์ หรือการใช้ถั่วเมล็ดแห้งร่วมกับเนื้อสัตว์ เพื่อให้อาหารนั้นราคาถูกลง แต่ได้คุณค่าทัดเทียมอาหารที่ใช้เนื้อสัตว์ล้วน ๆ
การประกอบอาหารให้ปลอดภัยจากจุลินทรีย์ พยาธิ และสารเคมีและสิ่งปนเปื้อนต่าง ๆ
1. ใช้อาหารที่มีในท้องถิ่นเป็นหลักหรือมากที่สุด
2. เลือกใช้อาหารตามฤดูกาล สด ใหม่
3. เลือกอาหารที่ทุก ๆ คนในครอบครัวชอบและกินได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับอายุ เพศ วัย และรสนิยมในการกิน
4. ประกอบอาหารให้น่าดู ชวนกิน
สี ใช้สีธรรมชาติของอาหาร
ลักษณะรูปทรง หั่น ซอยหรือเลือกอาหารที่มีรูปทรงต่างกันจัดเข้าด้วยกัน
ผิวสัมผัสของอาหาร ความเหนียว ความกรอบ ความนุ่มของอาหารที่อยู่ในขานเดียวกัน
การจัด เลือกภาชนะที่เหมาะสม จัดแต่งอย่างสวยงาม สะอาด
รสชาติอร่อย เหมาะกับวัยและถูกปากสมาชิกในครอบครัว
5. เป็นอาหารทำง่าย
6. ความสะอาด เครื่องมือ เครื่องใช้ในการทำอาหารสะอาด การประกอบอาหารถูกหลักอนามัยและสุขาภิบาลอาหาร
| | | | | | |
