โรค คือ อาการที่ทำให้ร่างกายของสัตว์ผิดไปจากสภาพปกติ ร่างกายไม่สามารถปฏิบัติงานในทางสรีรวิทยาได้ เช่น ไม่กินอาหาร หงอย ซึม ร่างกายซูบ ผอม ทำให้เป็ดถึงแก่ความตายได้ จำนวนเป็ดป่วยในฝูงยิ่งมากขึ้น เท่าใดย่อมหมายถึงการสูญเสียมากขึ้นเท่านั้น โรคระบาดร้ายแรง อาจทำให้การเลี้ยงเป็ดต้องเลิกล้มได้

สาเหตุของโรคเป็ดแบ่งได้เป็น

1. โรคติดต่อ

เป็นโรคที่เป็นแล้วจะติดต่อกันและระบาดถึงกันได้อย่างรวดเร็ว ส่วนมากจะเป็นโรคที่ติดจากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย โปรโตซัว เชื้อราและพยาธิต่าง ๆ

2. โรคที่ไม่ติดต่อ

ได้แก่โรคที่เป็นเฉพาะตัว เช่น โรคขาดธาตุอาหาร และไวตามิน เกลือแร่ต่าง ๆ โรคที่เกิดจากการบาดเจ็บ โรคที่เกิดจากสิ่งที่เป็นพิษ

โรคเป็ดที่สำคัญคือ

1. โรคตับอักเสบติดต่อของลูกเป็ด (Duck virus hepatitis)

1.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อไวรัส มีอัตราการตายสูง มักเกิดกับลูกเป็ดอายุ 1 วันจนถึง 4 อาทิตย์ ส่วนลูกเป็ดอายุ 1 เดือนมักไม่เป็นโรคเพราะมีความต้านทาน

1.2 อาการ ลูกเป็ดแสดงอาการโรคนี้ชนิดเฉียบพลัน คือ ไม่เคลื่อนไหวชั่วขณะแล้วจะล้มลงนอนตะแคง ชักอกแอ่น คอหงาย เท้าทั้งสองแสดงท่าพุ้ยน้ำไปข้างหลัง และตายภายใน 30 นาที ลูกเป็ดอายุ 1 วันหากได้รับเชื้อจะแสดงอาการของโรครวดเร็วมากภายใน 26 ชั่วโมงหลังรับเชื้อ

1.3 การป้องกันโรค ให้ทำวัคซีนโดยใช้แทงที่พังผืดเท้าเป็ดจะได้คุ้มโรคได้ภายใน 2 วัน หรืออาจ ใช้ซีรัมฉีดป้องกันโรคระบาด โดยเก็บโลหิตจากเป็ดที่เคยป่วยและหายจากโรคนี้แล้วนำมาแยกเอาซีรัม ใช้สำหรับฉีดป้องกันและรักษาโรคนี้ได้ หรือใช้พันธุ์ที่ต้านทานโรค

2. โรคเพล็ก (Duck plague)

เกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศไทยปี 2519 โรคนี้ระบาดรวดเร็วมากและมีอัตราการตายสูง

2.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อไวรัส

2.2 อาการ เป็ดจะแสดงอาการขาอ่อน นอนหมอบ ตัวสั่น ต่อมาไม่ช้าจะเกิดอาการอัมพาต เป็ดกระหายน้ำจัด บางทีมีน้ำลาย (dischrge) เหนียว ๆ ไหลออกจากปาก ตาแฉะ จมูกสกปรก หายใจมีเสียงครืดคราด ท้องเดิน อุจจาระสีขาว และจะตายภายใน 24 ชั่วโมง ระยะฟักตัวของโรคตั้งแต่ต้นจนแสดงอาการเหล่านี้ประมาณ 1 สัปดาห์

2.3 การป้องกัน

ทำวัคซีนป้องกันโรคเพล็ก

ป้องกันพาหะนำเชื้อ

มีการจัดการสุขาภิบาลในฟาร์มที่ดี

ให้อาหารคุณภาพดี เพื่อให้เป็ดแข็งแรง

2.4 การทำวัคซีน ครั้งแรกเมื่อเป็ดอายุ 1 เดือน-ครั้งที่ 2 อายุ 3 เดือน ครั้งที่ 3 อายุ 6 เดือน และทำซ้ำทุก ๆ 6 เดือน โดยฉีดเข้ากล้ามเนื้อหน้าอกหรือขา ตัวละ 1 ซีซี.

3. โรคอหิวาต์เป็ด (Duck cholera)

เป็นโรคระบาดที่สำคัญโรคหนึ่งของเป็ด

3.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย

3.2 อาการ เบื่ออาหาร กระหายน้ำจัด มีไข้สูง อุจจาระมีลักษณะเป็นมูกขาวต่อมามีสีเขียวอ่อนปน อัตราการตายสูงถึง 50 เปอร์เซ็นต์ เป็ดอาจตายโดยกระทันหัน มีผิวหน้าคล้ำ มักพบข้อหัวเข่าและข้อเท้าบวมในเป็ดบางตัว โรคนี้พบมากในเป็ดที่มีอายุตั้งแต่ 4 สัปดาห์ขึ้นไป

3.3 ป้องกัน

ทำวัคซีนป้องกันอหิวาต์ ฉีดตัวละ 1-2 ซี.ซี. ตามขนาดของเป็ด

การสุขาภิบาลในฟาร์มที่ดีเป็นสิ่งที่จำเป็น

ป้องกันพาหะนำเชื้อโรค

ให้อาหารอย่างสม่ำเสมอ เพียงพอ และมีคุณภาพดีเพื่อให้เป็ดแข็งแรงสามารถต้านทานโรคได้

ใช้ยาพวกซัลฟา ละลายน้ำให้กินหรือผสมในอาหาร

3.4 การทำวัคซีนอหิวาต์ ทำเมื่อเป็นอายุได้ 1 เดือน และฉีดซ้ำทุก ๆ 3 เดือน โดยฉีดเข้ากล้าม ตัวละ 2 ซี.ซี.

4. โรคบิด (Coccidiosis)

โรคนี้เป็นอันตรายมากกับลูกเป็ด ถ้าพื้นโรงเรือนชื้นแฉะ มีโอกาสเป็นโรคได้ง่าย เพราะเป็ด ชอบน้ำ

4.1 สาเหตุ เกิดจากเชื้อโปรโตซัว

4.2 อาการ ท้องร่วงและอาจมีโลหิตปนมากับอุจจาระ เนื่องจากลำไส้อักเสบอย่างแรง

4.3 การป้องกันรักษา

การจัดการสุขาภิบาลในฟาร์มให้ดีเป็นวิธีที่ดีที่สุด และหมั่นดูแลรักษาพื้นคอกให้แห้งอยู่เสมอ ที่ให้น้ำควรมีตะแกรงรอง และมีช่องระบายน้ำออก

อย่าเลี้ยงเป็ดต่างอายุปนกัน

ให้อาหารกินให้เต็มที่

ใช้ยาพวกซัลฟาผสมน้ำ หรืออาหาร เช่น ซัลฟาน๊อกซาลีน, ซัลฟาเมทาซีน หรือไนโตรฟิวราโซน

---